Milski (właściwe nazwisko Hołyst) Stanisław (1897–1972), aktor, reżyser. Ur. 8 II w Czchowie (w pow. brzeskim) w rodzinie chłopskiej, był synem Jana Hołysta i Katarzyny Rychter. Ukończył szkołę baletową w Poznaniu, jednak wskutek nieszczęśliwego wypadku nie uprawiał zawodu tancerza. Do aktorstwa miał się przygotować na kursach dramatycznych L. Czechańskiego. Na scenie występował od r. 1916, m.in. w Wilnie (1921–3), Katowicach (1923–4), Lwowie (1925–6), Krakowie (1926–9), Łodzi (1933–4), Poznaniu, a także współpracował z teatrami warszawskimi, np. «Znicz» (1928). W tym okresie grał m.in. takie role, jak Maciuś („Zaczarowane koło” L. Rydla), Siewski („Uśmiech losu” W. Perzyńskiego), Skapen („Szelmostwa Skapena” Moliera). W latach trzydziestych grał na scenach stołecznych w przedstawieniach dla dzieci Teatru «Jaskółka» w Pomarańczami, prowadził też Teatr „Płomyka” przy Związku Nauczycielstwa Polskiego. W r. 1937 rozpoczął współpracę z radiem jako spiker i lektor. Od jesieni 1939 do wiosny 1941 grał w Wilnie takie role, jak Józef („Pastorałka” L. Schillera), Nick („Maria Stuart” J. Słowackiego), Depreau („Madame Sans-Gêne” V. Sardou, E. Moreau), Sielski („W małym domku” T. Rittnera), Błazen („Wieczór Trzech Króli” W. Szekspira). W marcu 1941 wystawił jedyny spektakl Sekcji Marionetek w Wilnie – widowisko lalkowe wg H. Chr. Andersena „Nowe szaty króla”. W czasie okupacji niemieckiej pracował jako woźnica na Wileńszczyźnie.

Działalność teatralną podjął M. w Wilnie ponownie w r. 1944 w charakterze reżysera. Wystawił tam m.in. widowisko muzyczno-wokalne „Wspólnymi siłami”, przygotował „Wieczór Mickiewiczowski”, „Wieczór bajek” I.A. Kryłowa, a w r. 1945 „Pigmaliona” G.B. Shawa. T.r. został reżyserem i kierownikiem artystycznym teatru w Olsztynie (1945–7, 1948–52). Tam wystawił m.in. „Moralność pani Dulskiej” i „Pannę Maliczewską” G. Zapolskiej, „Marię Stuart” J. Słowackiego, „Kaśkę Kariatydę” G. Zapolskiej, „Odwety” L. Kruczkowskiego, „Kamiennego gościa” A. Puszkina, „Oświadczyny” A. Czechowa (obydwie sztuki nagrodzone na Festiwalu Sztuk Radzieckich w r. 1949), „Sułkowskiego” S. Żeromskiego. M. był także w tym okresie jednym z organizatorów powojennego życia teatralnego w Toruniu (1945), w sezonie 1946/7 grał i reżyserował w Białymstoku, w sezonie 1947/8 w Teatrze Klasycznym w Warszawie. W l. 1955–6 reżyserował w Teatrze Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze (np. „Młodość ojców” B. Gorbatowa, „Gwałtu, co się dzieje” A. Fredry, „Szczęśliwe dni” A. C. Pugeta), w l. 1956–64 w Teatrze Wybrzeża w Gdańsku (m.in. „Nina” A. Roussina, „Zielony gil” T. de Moliny, „Mandragora” N. Machiavellego, „Żołnierz i bohater” G. B. Shawa, „Damy i huzary” A. Fredry, „Wieczór Trzech Króli” W. Szekspira, na scenie objazdowej – „Ciężkie czasy” M. Bałuckiego). Ponadto reżyserował gościnnie na innych scenach: w Studio Rapsodycznym w Gdańsku – „Pensję pani Latter” wg B. Prusa, w Szczecinie – „Pokusę” J.P. Gawlika. Do przejścia na emeryturę (1966) był zaangażowany jako reżyser w Teatrze im. J. Osterwy w Lublinie. Na scenie tej obchodził jubileusz 50-lecia pracy artystycznej.

M. zyskał sobie znaczną popularność jako aktor filmowy (na scenie w ostatnich latach nie grał). Brał udział w około 60 filmach. Debiutował w roli Jaglika w „Gromadzie” (1952), najlepsze jego role to: ojciec Szczęsnego i Czerwiaczek w „Celulozie”, redaktor Pieniążek w „Popiele i diamencie”, profesor Gąsowski w „Szatanie z siódmej klasy”, generał w „Gdzie jest generał?”, kobieta-wiedźma w „Lokisie”. Grywał zwykle niewielkie role, z których dzięki swej interesującej osobowości, talentowi i zdolnościom charakteryzatorskim tworzył kreacje. Nazwano go «wielkim aktorem małych ról», «mistrzem epizodu». M. występował też w telewizji, ostatnio w roli Bylicy w „Chłopach” wg W.S. Reymonta. Zmarł 4 IX 1972 w Warszawie, pochowany został na cmentarzu w Radości. Był żonaty, przed r. 1951 owdowiał.

Janicki S., Film polski od A do Z, W. 1973 s. 232–3; – „Dzien. Wieczorny” 1969 nr 145 (fot.); „Ekran” 1963 nr 26 (fot.); „Express Pozn.” 1967 nr 293; „Expres Wieczorny” 1972 nr 212; „Film” 1972 nr 38 (fot.); „Litery” 1972 nr 10; „Magazyn Filmowy” 1972 nr 43 (9 fot.); „Pam. Teatr.” 1963 z. 1–4 s. 215, 228, 231, 252, 258–62; „Trybuna Ludu” 1972 nr 249; „Wieczór Wybrzeża” 1962 nr 74 (fot.); „Życie Warsz.” 1972 nr 213, 214; – Arch. Paraf. w Czchowie: Czchów t. IV s. 104 nr 10; – IS PAN: Programy; Stowarzyszenie Pol. Artystów Teatru i Filmu: Akta M-ego.

Barbara Berger